Πολύ επιτυχημένη η εκδήλωση της Βατυλής την Κυριακή 11 Ιουνίου

Πάνω από 200 άτομα παρευρέθηκαν στο γεύμα την Κυριακή 11 Ιουνίου, το οποίο τα οργανωμένα σύνολα της Βατυλής παρέθεσαν στους ηλικιωμένους του χωριού, κατά την οποία έγινε και διάλεξη-συζήτηση για τα τοπωνύμια της Βατυλής. 

Ύστερα από σύντομο χαιρετισμό του Κοινοτάρχη κ. Γεώργιου Σταύρου, οι κυρίες Κυριακή Δημητρίου-Σόλωνος και η Γιαννούλλα Σκορδή-Νεοπτολέμου παρουσίασαν τα τοπωνύμια της Βατυλής μέσα από το βιβλιάριο “Δεν Ξεχνώ” του αείμνηστου Σπύρου Σκαρπάρη και μέσα από ένα κείμενο που ετοίμασε ο κ. Γεώργιος Σταύρου μέσα από μαρτυρίες παλιών Βατυλιωτών. 

Ολόκληρο το κείμενο του βιβλιαρίου “Δεν Ξεχνώ” δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα της Βατυλής εδώ: https://vatyli.com.cy/di-esoptrou-tis-nikis-maragkou/

Το κείμενο με τις μαρτυρίες παλιών Βατυλιωτών παρατίθεται πιο κάτω όπου σημειώνονται και οι τοποθεσίες των τοπωνυμίων. 

[Show slideshow]

1 2 ... 6 ►

• Τα χωράφια του τοπωνυμίου Μερράδες ήταν βόρεια και νότια του νέου δρόμου Λευκωσίας-Αμμοχώστου. Ήταν πολύ εύφορα χωράφια, στα οποία έσπερναν κυρίως σιτάρι, γιατί ποτίζονταν από το νερό του ποταμού Πεδιαίου (Πηδιάς). Είχε δημιουργηθεί ένα “δήμμα” (φράγμα) σε περιοχή του χωριού Μουσουλίτα και σε τακτά χρονικά διαστήματα το άνοιγαν για να τρέξει το νερό από διάφορα κανάλια και να ποτιστούν τα σπαρτά. Ο Μερράς (Μερράδες) συνόρευαν με τα χωράφια πέντε χωριών, ανατολικά της Σίντας, βορειοανατολικά των Γενάγρων, βόρεια του Μαραθόβουνου, δυτικά της Μουσουλίτας και νοτιοδυτικά του Στρογγυλού. Όταν άνοιγε το “δήμμα” της Μουσουλίτας ποτίζονταν τα σπαρτά έξι χωριών, της Μουσουλίτας, Βατυλής, Μαραθόβουνου, Γενάγρων, Σίντας και Πυργών.
• Γενικά τα περισσότερα χωράφια που ήταν μακριά από το χωριό φυτεύονταν με κριθάρι γύρω στο 70% και σιτάρι (30%). Επίσης φύτευαν και βίκους, ρόδι και άλλα ψυχανθή για τα ζώα τους. 
• Επίσης φύτευαν λινάρι, γύρω στις 15 σκάλες. Όταν άνθιζε έβλεπες ένα κόκκινο πέπλο εντυπωσιακό. Ωστόσο ήταν ασύμφορο, γιατί ήταν δύσκολο να το θερίσεις. Αν δεν το μάζευες με την ομίχλη (νοθκιά) λουβούσε και χανόταν στο χωράφι. 
• Στις εκτάσεις γύρω από το χωριό, πριν προχωρήσουν στην καλλιέργεια του τριφυλλιού, οι Βατυλιώτες φύτευαν βαμβάκι, το οποίο τότε ήταν πανάκριβο. Οι φυτείες βαμβακιού κάλυπταν γύρω στις 100 σκάλες. Όταν ωρίμαζε, το μάζευαν, το καθάριζαν, το φόρτωναν στα αμάξια, που ήταν τότε τα μεταφορικά τους μέσα, και το μετέφεραν στη Λάρνακα για εξαγωγή. 
• Το Βουνάρι ήταν το πιο κοντινό τοπωνύμιο στο βόρειο τμήμα του χωριού. Ήταν ένα μικρό ύψωμα δεξιά και αριστερά του δρόμου που οδηγούσε προς τις Λεισιήνες. Στο ύψωμα ανέβαινε ο κόσμος τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου για να παρακολουθήσει τις ιπποδρομίες και τις γαϊδουροδρομίες που διεξάγονταν εκεί. Τα άλογα ξεκινούσαν από τις Λεισιήνες και τερμάτιζαν στο Βουνάρι. Τα γαϊδούρια εκκινούσαν από πιο κοντινή απόσταση και συνοδεύονταν από πολλά ευτράπελα. 
• Κοντά στο Βουνάρι υπήρχαν περιβόλια που παρήγαγαν κυρίως τριφύλλι. Βορειότερα είναι το τοπωνύμιο Βασιλικά. Σ’ αυτές τις δυο περιοχές μερικοί που είχαν περιβόλια ήσαν οι Γαβριήλ Ευαγγέλου, Γεώργιος Ασπρής (πρώην κοινοτάρχης), Κυριάκος Λαππά, Γιώρκος του Βαγγέλη, Σπύρος Σκαρπάρης, Ανδρέας Πουλλαϊδης, Κώστας Κοντόπουλος και η Αποστόλα. Εδώ είχε αμπέλι ο Χρίστος Κάττος. 
• Το 1949 έγινε μεγάλη πλημμύρα από τον ποταμό Γιαλιά και το νερό έφτασε μέχρι την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Έτσι γύρω από τις Λεισιήνες έγιναν πέτρινα αναχώματα και φυτεύτηκαν ευκάλυπτοι, ώστε το νερό να μην εκτρέπεται προς τα σπίτια του χωριού. 
• Όταν έγινε η πλημμύρα το 1949 υπήρξαν και τα θετικά στοιχεία. Ο ποταμός είχε μεταφέρει μούθη (εύφορο χώμα) πάχους 2-3 ποδών στις περιοχές απ’ όπου περνούσε. Έτσι στα χωράφια αυτά, που έγιναν πολύ εύφορα, οι Βατυλιώτες φύτευαν απ΄όλα, εσπεριδοειδή, πατάτες, αμπέλια, μποστανικά, κτλ. 
• Ο Πάγκος ήταν ένα φράγμα στην περιοχή Λεισιήνες, το οποίο συγκρατούσε το νερό του ποταμού Γιαλιά. Άνοιγαν την πόρτα του φράγματος σε τακτά χρονικά διαστήματα για να ποτιστούν τα χωράφια της γύρω περιοχής, αλλά και για να εμπλουτιστούν τα υπόγεια νερά και γενικά οι λάκκοι του χωριού. 
• Από τον Πάγκο υπήρχε ένα μικρό “βουνό” (χαλίτικη γή) που προχωρούσε προς τα ανατολικά και οδηγούσε προς τις Σαράντα Σκάλες. 
• Στον τοπωνύμιο Άγιος Φώτιος υπήρχε χαλασμένη εκκλησία του Αγίου Φωτίου, από την οποία πήρε το όνομα της. Κοντά υπήρχε ακόμη μια χαλασμένη εκκλησία, ο Άγιος Ευστράτιος εξού και το όνομα της περιοχής. Μια κατεδαφισμένη εκκλησία είχε εντοπιστεί και στην περιοχή των Μερράδων.
• Στις περιοχές απ’ όπου περνούσαν οι ποταμοί Γιαλιάς και Πεδιαίος οι Βατυλιώτες συνήθιζαν να φυτεύουν σιτάρι. Ορισμένες χρονιές που είχε αρκετή βροχόπτωση τα σιτάρια γίνονταν ως δυο μέτρα. Έμπαινες μέσα και δεν φαινόσουν, είπε χαρακτηριστικά ένας παλιός γεωργός. 
• Όταν έμπαινε η Άνοιξη οι Λεισιήνες γέμιζαν από αγριοτρίφυλλα που ήταν άριστη τροφή για τα κοπάδια. 
• Τα περισσότερα ματσικόριδα βλαστούσαν στην περιοχή από τον Στρογγυλό προς Μουσουλίτα, όπου οι Βατυλιώτες είχαν χωράφια εκεί. Ματσικόριδα υπήρχαν και στον Πάγκο.
• Λαλέδες βλαστούσαν παντού σε όλη την έκταση της Βατυλής. 

ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΑ 

• Η περιοχή Πετροσυτζιά πήρε το όνομα της από μια συκιά, η οποία είχε βλαστήσει πάνω στον βράχο και έκανε τα πιο γλυκά σύκα. Οι παλιοί έλεγαν πως η συκιά που βλαστά πάνω σε πέτρα κάνει τα πιο γλυκά σύκα που μπορείς να βρεις και ούτε τα πειράζει η μύγα (δεν σκουλουτσιάζουν). 
• Κάτω από το τοπωνύμιο της Πετροσυτζιάς υπήρχε ένα μεγάλο σπήλαιο που λεγόταν “Σπήλιος του Μέτσιου”. Εκεί μπορούσαν να φιλοξενηθούν μέχρι 300 πρόβατα. Το αξιοσημείωτο της περιοχής είναι ότι σε αρκετές περιπτώσεις βρέθηκαν αρχαία από την Ελληνιστική εποχή. Πολλά από αυτά ήσαν ευρήματα τυμβωρύχων τα οποία πωλούσαν παράνομα. 
• Στις Σαράντα Σκάλες ήταν η μάντρα του βοσκού Θεοχάρη Ψύλλου, ο οποίος δολοφονήθηκε το 1959 από εξτρεμιστές Τούρκους της Σίντας. Ο Ψύλλος είχε όλα τα χωράφια του στις Σαράντα Σκάλες και είχε εκεί και δυο μικρά περιβόλια. Όταν τα πράγματα ήταν ήσυχα ο Ψύλλος συνήθιζε να πηγαίνει στο καφενείο της Σίντας να πίνει τον καφέ του, που ήταν πολύ πιο κοντά από τα καφενεία της Βατυλής. Μάλιστα στη Σίντα είχε και πολλούς φίλους Τουρκοκύπριους. 

ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΑ

• Στον δρόμο προς την Άσσια υπήρχε εργοστάσιο παραγωγής σανού (τριφυλλιού), στο οποίο εργάζονταν κάτοικοι της Βατυλής. 
• Σουσάμι φύτευαν κυρίως στην περιοχή Ζεπετίνι σε μια έκταση 50 περίπου σκαλών, απ΄όπου περνούσε ο ποταμός Γιαλιάς. Ήταν άνυδρο, δηλαδή δεν ποτιζόταν, παρά μόνο από τη φύση. Στον Ζεπετίνι είχε και περιβόλια, τόσο Τουρκοκυπριακά όσο και Ελληνοκυπριακά, μεταξύ των οποίων του Σταυρή Σολωμού, Ζαχαρή Ττοφή, Σάβαγιε, Κωστή Αρτσιώτη κ.ά. Στην περιοχή υπήρχαν επίσης μποστάνια και φυτεύονταν επίσης λουβί, βίκος, ρόδι, φαβέτα, φακές, κ.ά.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ

• Ο Χαμπελλάς είναι η πιο κοντινή περιοχή του χωριού στα ανατολικά και πριν το 1974 ήταν γεμάτη περιβόλια. Μεταξύ αυτών περιβόλια είχαν οι Γιώργος Βούβακος, Άντρεος, Θεοκλής Λούκα, Μήτσιος Κωμοδρόμος, Ππούκκας, Κίτσιος Ευθυμίου, Θεοφάνης, Γάλλος, Χαμπουλλάς, Μιχάλης Σκορδής (Σιάλος), Μουχτάρης Χαράλαμπος, Πέτρος Λούκα, Τάκης Σπύρου, Παντελής της Τίτας, Σκορδής, Κουσιουμής, Γιώργος Κούλλουρος, Κκέλης, Χάμπος, Νίκος Κλαύδιος, Γιώργος Ζίγκος, Γιώργος Μαύρος (Γαβριήλ), Αντώνης Κουτρουπής, Βενιζέλος, Σπύρος Ττοφής, Παράσχος Χατζηπαρασκευάς, Σπύρος Χατζησπυρής, Ποϊράζης και Γιάγκος. Στα περιβόλια αυτά κυριαρχούσε το τριφύλλι (η Βατυλή ήταν η πρώτη σε παραγωγή τριφυλλιού) με το οποίο προμήθευε σχεδόν ολόκληρη την Κύπρο. Υπήρχαν επίσης και αρκετές ελιές. Εδώ φύτευαν επίσης ρεντικά (αγγουράκια, ντομάτες, μπάμιες, μελιντζάνες, πιπέρια κλπ.) Επίσης παρήγαγαν καρπούζια και πεπόνια. 
• Στον δρόμο προς την Λύση διατηρούσε μεγάλο ορνιθοτροφείο ο Νικόλας Καλόγηρος.  
• Στον δρόμο προς την Σίντα και πιο ανατολικά είχαν περιβόλια οι Τρίκκης, Παστελλάς, Κκέλης, Θεμιστός και Ππούκκας. 
• Οι Κότσιηνες πήραν το όνομα τους από την κόκκινη γη τους. Εκεί φύτευαν σιτηρά.
• Ο “Μερράς της Βατυλής” (στα ανατολικά, στα σύνορα με την Σίντα) ήταν έκταση χαλίτικης γης. Χρησιμοποιείτο από τους βοσκούς της Βατυλής για τη βόσκηση των κοπαδιών τους. 
• Οι Σόρτζιες είχαν κοκκινόχωμα, το οποίο όμως δεν είχε τόσο βάθος (φτανογή) και εκεί συνήθιζαν να φυτεύουν πατάτες. 

ΔΥΤΙΚΑ

• Από την περιοχή του Τρυπόρτη προμηθεύονταν σκυρόδεμα (τσιακκίλι).
• Στον Τριπόρτη είχαν μερικά περιβόλια οι Τουρκοκύπριοι της Βατυλής. Σ’ εκείνη την περιοχή είχε περιβόλι και ο Γιώργος Ζίγκος όπου φύτευε κυρίως τριφύλλι. 

ΝΟΤΙΑ

• Στις Μαραθκιές φύτρωνε μάραθος εξού και το όνομα του τοπωνυμίου. Στην περιοχή αυτή είχε ελαιώνα ο Αυξεντής (καφετζής) και έκταση με αμυγδαλιές η Παναγιώτα (Παναγιωτού) Ματσουκόλουκα. 
• Στο τοπωνύμιο Μοσφιλιές υπήρχαν και υπάρχουν ως σήμερα μεγάλα δέντρα μοσφιλιών, τα οποία ποτίζονται από τη Λαξιά, ένα χείμαρρο ποταμό που κατεβαίνει όποτε υπάρχει μεγάλη βροχόπτωση. Μάλιστα δεν ήταν λίγες οι φορές που η Λαξιά προκαλούσε πλημμύρες, επηρεάζοντας αρκετά σπίτια της ανατολικής πλευράς τους χωριού. 
• Στον Χαλκόβουνο φύτευαν σιτάρι και κριθάρι. 
• Στην περιοχή Καταλύματα (στον δρόμο του Άρσους) ο Αναστάσης (Ττάσας) είχε αμπέλι. Άλλο αμπέλι διατηρούσε και στην περιοχή Μαζερό. Ο αμπελουργός αυτός παρήγαγε τρεις ποικιλίες, το ξυνιστέρι, το μαύρο και το λεγόμενο “φράουλα”. Στον δρόμο του Άρσους είχαν αμπέλι και η μαία Δημητρία Καραγιάννη, ο Χαμπής Τουρίγκος, ο Κόκος Λεωνίδα, ο Χαμπής Χατζηφυσέντζου, ο Σπύρος Ττοφής και άλλοι. Κοντά σε αυτά τα αμπέλια ήταν και η φυτεία αμυγδαλιών του Σταυρή Σολωμού. Μικρά αμπέλια υπήρχαν και στον δρόμο προς Τρεμετουσιά. Άλλοι που είχαν αμπέλια ήταν ο Μιχάλης Βορκάς. Στον δρόμο αυτό επίσης ο Μήτσιος Κωμοδρόμος είχε 6 σκάλες αμυγδαλιές καθώς και μια σκάλα αμπέλι, κοντά στο κύριο ντεπόζιτο νερού. 

Η προσφώνηση του Κοινοτάρχη κ. Γεώργιου Σταύρου

Αγαπητοί συγχωριανοί, αγαπητοί φίλες και φίλοι,

Τη σημερινή εκδήλωση οργανώνουν όλα τα οργανωμένα σύνολα της Βατυλής, το Κοινοτικό Συμβούλιο, το Ταμείο Κοινωνικής Ευημερίας, τα Σωματεία ΑΣΟΒ και Ομόνοια, το Σωματείο Βατυλή και το Κοινοτικό Συμβούλιο Νεολαίας. 

Πρώτα να καλωσορίσω στην εκδήλωση μας τον εκπρόσωπο των Βατυλιωτών Αυστραλίας που μας τιμά με την παρουσία του, τον κ. Τάκη Χριστοφή και τη σύζυγο του.

Σήμερα το θέμα μας είναι τα τοπωνύμια την Βατυλής, οι τόποι όπου οι γονιοί και πρόγονοι μας κατέθεταν καθημερινά τόνους ιδρώτα στον αγώνα της επιβίωσης, στον αγώνα να κρατηθούν στις ρίζες τους. 

Τα τοπωνύμια της Βατυλής στον χάρτη που έχετε μπροστά σας ανέρχονται σε 88, τα 64 με ελληνοκυπριακά ονόματα και τα 24 με τουρκοκυπριακά.

Υπάρχουν και κάποια τοπωνύμια που λείπουν και ενημερώσαμε ήδη το Τμήμα Κτηματολογίου για να τα προσθέσει, όπως ο Πάγκος, όπου ήταν η πόρτα, είδος φράγματος του ποταμού Γιαλιά, οι Λεισιήνες, που ήταν συνέχεια του Πάγκου και όχι δίπλα στο Βουνάρι, όπως λανθασμένα φαίνεται στον χάρτη. Επίσης ήταν οι Σαράντα Σκάλες, ο Σπήλιος του Μέτσιου και η Λαξιά. 

Με την ευκαιρία θα πρέπει να αποτίσουμε φόρο τιμής σε ένα συγχωριανό μας τον Σπύρο Σκαρπάρη για την προνοητικότητα και τον ζήλο του να σώσει την ιστορία των τοπωνυμίων μας εκδίδοντας ένα βιβλιάριο με τίτλο “Δεν Ξεχνώ”, τον Ιούνιο του 1986.

Στη συνέχεια η Κυριακή Σόλωνος και η Γιαννούλα Σκορδή Νεοπτολέμου θα αναφερθούν στα τοπωνύμια της Βατυλής και την ιστορία τους μέσα από ένα κείμενο που ετοιμάσαμε με μαρτυρίες παλιών συγχωριανών μας, και από το βιβλιάριο “Δεν Ξεχνώ”, του Σπύρου Σκαρπάρη.

Για κάθε τοπωνύμιο που θα αναφέρεται εφόσον κάποιος έχει να προσθέσει μια δική του μαρτυρία θα μπορεί να το κάνει, για να υπάρξει μια συζήτηση και συμμετοχή όλων.

Το βιβλιάριο του Σπύρου Σκαρπάρη έχει ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Βατυλής σε ένα κείμενο της αείμνηστης λογοτέχνιδας Νίκης Μαραγκού. Το ίδιο θα γίνει με τις μαρτυρίες παλιών συγχωριανών, καθώς και με τις δικές σας μαρτυρίες. Θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα για να θυμίζουν στους νεότερους τους τόπους των γονιών και των προγόνων τους και να διατηρούν άσβεστη την ελπίδα της επιστροφής. 

Κατηγορίες: ΕΙΔΗΣΕΙΣ